Choroby zwyrodnieniowe stawów i usg jako diagnostyka
Zwyrodnienia stawów – co to jest?
Zwyrodnienia stawów to jedne z najczęściej spotykanych schorzeń diagnozowanych przez ortopedów. Ogółowi ta choroba kojarzy się z dojrzałym wiekiem oraz brakiem sprawności ruchowej. Czym tak naprawdę są zwyrodnienia oraz czy dotyczą wyłącznie osób w podeszły wieku?
Do niedawna zwyrodnienia stawów były domeną osób w podeszłym wieku. Najnowsze badania pokazują, że obecnie na wszelkiego typu choroby zwyrodnieniowe cierpi połowa ludzi, którzy przekroczyli 50 rok życia. Co więcej, coraz częściej dotyczy ona także osób młodszych. Winę za taki stan rzeczy ponoszą wszelkiego typu uszkodzenia chrząstki.
Skąd biorą się zwyrodnienia
Jak już pisaliśmy wcześniej pierwszym krokiem prowadzącym do wszelkiego typu zwyrodnień są uszkodzenia chrząstek. Proces zniszczenia tkanki chrzęstnej jest nieodwracalny i w dłuższym procesie degradacji prowadzi do inwalidztwa.
Głównym zadaniem chrząstek jest amortyzacja wszelkiego typu wstrząsów. Chrząstki pozwalają na prawidłową pracę stawów, która umożliwia właściwe poruszanie się. W efekcie uszkodzeń kości nie mogą one odpowiednio przesuwać się względem siebie co uniemożliwia prawidłowy ruch.
Tkanka chrzęstna zużywa się w naturalny sposób. Wraz z wiekiem traci swoją sprężystość, zmienia kolor na ciemniejszy, jest cieńsza – często popękana, a płyn stawowy daje znacznie mniejszy poślizg, co sprawia, że stawy przestają pracować tak efektywnie jak w młodości. Taka zużyta chrząstka słabiej amortyzuje i powoduje gorsza pracę stawów.
Naturalny proces niszczenia chrząstki może być znacznie przyspieszony przez wiele przyczyn. Z jednej strony mogą to być wady postawy lub wady budowy stawów wynikające z przebytych chorób (przykładem może być nieleczona dysplazja stawów – stąd niezwykle ważne są przesiewowe badania USG stawów biodrowych u niemowląt). Z drugiej strony chrząstki są bardzo wrażliwe na przeciążenia i mikro urazy – także te wynikające z uprawiania sportu wyczynowego czy nierozważnej i niedostosowanej do możliwości rekreacji. Także niektóre zawody są szczególnie narażone na zwyrodnienia – na przykład dekarze, posadzkarze czy górnicy.
„Niezwykle destrukcyjne dla ludzkiej tkanki chrzęstnej są nadwaga i otyłość oraz stres, które urosły już do rangi chorób cywilizacyjnych” przestrzega ortopeda dr Sebastian Janiczek z Prywatnej Przychodni Lekarskiej przy ul. Białobrzeskiej w Warszawie.
Mniej powszechne i znacznie gorzej poznane są przyczyny zwyrodnień o charakterze pierwotnym. Ortopedzi zakładają, że mogą mieć one charakter genetyczny związany z nieprawidłowym składem mazi stawowej czy niedostatecznym ukrwieniem stawów. Na pierwotne zwyrodnienia wpływ mogą mieć także cukrzyca oraz zaburzenia hormonalne (szczególnie te związane z nieprawidłową pracą tarczycy).
Najczęściej spotykane zwyrodnienia
Statystycznie najczęściej zwyrodnienia dotyczą stawu kolanowego i biodrowego. „40% wszystkich zwyrodnień odnosi się właśnie do stawu kolanowego. Co ciekawsze, na tę dolegliwość chorują przede wszystkim kobiety, które przeciążają kolana podczas obowiązków domowych” ostrzega dr Sebastian Janiczek – ortopeda z przychodni przy ul. Białobrzeskiej w Warszawie.
Zwyrodnienia stawów biodrowych dotyczą w równej mierze kobiet, jak i mężczyzn. Natomiast stosunkowo często u kobiet choroba zwyrodnieniowa stawów objawia się także w stawie śródręczno–nadgarstkowym.
Wspomniane wcześniej zwyrodnienia to najczęściej spotykane jednostki chorobowe. Jednakże wszystkie stawy mogą być dotknięte chorobą zwyrodnieniową. Poza wyżej wymienionymi dotyczyć może ona także stawu skokowego, łokciowego czy ramiennego – inaczej zwanego barkiem.
Jak ustrzec się przed zwyrodnieniem
Choroba zwyrodnieniowa stawów charakteryzuje się tym, że w początkowych etapach nie daje objawów. Rozwija się podstępnie, a pacjent zauważa ją dopiero, kiedy w okolicach stawów pojawia się ból będący jednocześnie jedną z pierwszych widocznych oznak.
Co więcej, ta jednostka chorobowa jest nieuleczalna – to znaczy, że nie można odbudować zniszczonej chrząstki. Dlatego niezwykle ważna jest z jednej strony profilaktyka, a z drugiej strony wczesne wykrycie choroby ostrzega ortopeda z Prywatnej Przychodni Lekarskiej w Warszawie.
W zakresie przeciwdziałania tej chorobie ważny jest zdrowy tryb życia obejmujący odpowiednie odżywianie, utrzymanie szczupłej sylwetki i ruch, który będzie dostosowany do możliwości fizycznych danej osoby. Istotny jest także rodzaj ruchu – warto pamiętać o tym, aby przebiegał on w odpowiednich płaszczyznach fizjologicznych stawów (np. w przypadku stawu biodrowego wskazane jest pływanie ale wyłącznie kraulem lub na plecach – nie żabką, która wykręca nogi w stawie). Co więcej, warto nosić buty, które amortyzować będą wstrząsy oraz nie eksploatować stawu w jednej pozycji. Doskonałym pomysłem są także badania profilaktyczne – na przykład usg stawu kolanowego czy usg bioder, które pomogą stwierdzić ewentualne zużycie poszczególnych chrząstek. W dobrych przychodniach, oprócz wymienionych badań, wykonuje się także usg stawu skokowego, usg barku czy usg nadgarstka.
Wszystkich pacjentów powinny przede wszystkim zaniepokoić wszelkiego rodzaju strzykania, silny ból pojawiający się w momencie obciążenia stawu, trzaski czy zgrzytania. Niepokojącym sygnałem są także sztywnienia stawów oraz ograniczenie ich ruchomości. Często wraz z rozwojem choroby pojawiają się także zaczerwienienia na skórze, które mogą świadczyć o zapaleniu lub wysięku.
Szczególny przypadek choroby zwyrodnieniowej dotyka biodra. Tutaj choroba może objawiać się poczuciem sztywności w okolicach kolan, ud, pośladków czy pachwin. W najbardziej zaawansowanych przypadkach może powodować ona stały ból (także w nocy) oraz uniemożliwiać poruszanie się.
Jak leczyć zwyrodnienia
Bez wątpienia właściwa diagnoza oraz leczenie nie będą możliwe bez przeprowadzenia właściwych badań. Lekarz pierwszego kontaktu skierować powinien osobę uskarżającą się na ból stawów do specjalisty. Ortopeda z kolei zleci pacjentowi prawdopodobnie badania RTG lub USG. Prześwietlenie rentgenowskie jednak charakteryzuje się pewnymi ograniczeniami i przedstawi jedynie duże zmiany zwyrodnieniowe.
„Najbardziej wiarygodne z punktu widzenia początkowych zmian zwyrodnieniowych jest badanie ultrasonograficzne” mówi ortopeda dr Sebastian Janiczek. Umożliwia ono wykrycie mniejszych zmian zwyrodnieniowych. Szczególnie ważne jest przy diagnozowaniu chorób związanych ze stawem kolanowym, ponieważ pozwala na ocenę uszkodzeń i ich rozległości w ramach aparatu więzadłowego i ścięgien.
Podczas wykonywania usg kolana czy usg stawu biodrowego od razu na monitorze aparatu przedstawia się stan zaawansowania zwyrodnień. To bezinwazyjne badanie diagnostyczne umożliwia niezwykle szybkie rozpoznanie oraz dobranie odpowiedniego leczenia.
Ortopeda zawsze indywidualnie dobiera farmaceutyki dla każdego pacjenta. Często stosowane są preparaty steroidowe, które jednak, poza niewątpliwą ulgą w bólu, dają skutki uboczne. Pacjentom zapisywane są także leki przeciwreumatyczne. Powszechnie stosowane są również leki o działaniu przeciwbólowym oraz przeciwzapalnym, jednakże warto zwrócić uwagę na ich niekorzystne oddziaływanie na układ pokarmowy. Dlatego też coraz częściej poleca się pacjentom korzystanie z osiągnięć medycyny alternatywnej – np. akupunktury.
Osoby cierpiące na zwyrodnienia stawów często przyjmują leki zawierające glukozaminę, która jednak nie regeneruje chrząstki, ale przynajmniej hamuje proces jej niszczenia.
Doskonale na zniszczone stawy wpływają zabiegi fizykoterapeutyczne – szczególnie krioterapia, prądy diadynamiczne, magnetoterapia czy laser. Ostatecznym rozwiązaniem pozostaje chirurgiczny zabieg wszczepienia endoprotezy.